Archiwoznawstwo

Tym mianem określamy dział archiwistyki, który bada historię archiwów, a także ich organizację z uwzględnieniem zawartych treści. Bezpośrednio wiąże się z historią administracji, głównie pod kątem stosowanych metod badawczych. Dzięki prowadzonym badaniom i analizom procesów (kształtowania, organizowania archiwum) jest wykorzystywana jako narzędzie do doskonalenia opisu przechowywanych zasobów.

Historia archiwoznawstwa

Archiwoznawstwo ma swoje korzenie w starożytnym Egipcie, gdzie powstały pierwsze formy archiwów. W tamtych czasach, dokumenty (dekrety królewskie, listy dyplomatyczne czy umowy handlowe) były przechowywane w specjalnych pomieszczeniach, zwanych skrytkami.

Wraz z rozwojem cywilizacji, archiwa zaczęły pełnić coraz ważniejszą rolę. W średniowieczu, klasztory były miejscem, w którym przechowywano cenne dokumenty, takie jak księgi parafialne czy dokumenty dotyczące własności ziemskiej. Archiwiści, którzy byli odpowiedzialni za zarządzanie tymi dokumentami, mieli kluczowe znaczenie dla utrzymania porządku i organizacji w archiwach.

Archiwa państwowe w Polsce

Zarys dziejów archiwów polskich jest fascynujący i odzwierciedla bogatą historię Polski, od średniowiecza po współczesność. Historia ta pokazuje, jak ewoluowały metody przechowywania i ochrony dokumentów oraz jak zmieniała się rola archiwów w społeczeństwie.

Obecnie archiwum, w rozumieniu instytucji gromadzącej archiwalia, jest miejscem, gdzie zbiera się, przechowuje i chroni dokumenty oraz inne materiały, które mają trwałą wartość historyczną, kulturową, naukową lub administracyjną. Archiwalia to wszystkie dokumenty i inne nośniki informacji, które zostały wytworzone lub zgromadzone przez osoby fizyczne, instytucje, organizacje czy przedsiębiorstwa w trakcie ich działalności, a które posiadają wartość archiwalną. Te materiały są przechowywane w zasobie archiwum państwowego.

Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych pełni w Polsce rolę głównego organu zarządzającego działalnością archiwów, ustanawiając standardy i kierunki rozwoju archiwoznastwa. Działa ona nie tylko jako instytucja zarządzająca, ale również jako ważny ośrodek badawczy.

Wreszcie, Archiwum Państwowe to sieć składająca się z 3 archiwów o charakterze centralnym z siedzibą w Warszawie oraz 30 archiwów o charakterze regionalnym wraz z podlegającymi im oddziałami zamiejscowymi. Pełni centralną rolę w działalności naukowej archiwów, będąc głównym depozytariuszem narodowego dziedzictwa archiwalnego. Jako instytucja zarządzająca i badawcza, Archiwum Państwowe ma kluczowe znaczenie dla zachowania pamięci narodowej i umożliwiania badań historycznych.

Cele i kierunki badań archiwoznawstwa

Pod pojęciem archiwoznawstwa kryje się zbiór źródeł pisanych. Celem jest zabezpieczenie ich przed zniszczeniem oraz zorganizowanie do celów badawczych czy przekazanie do udostępnienia. Dlatego w tym dziale trzeba też dysponować wiedzą z obszaru nauk historycznych i umiejętnie ją wykorzystywać. Działalność naukowa archiwów jest niezbędna dla zrozumienia i interpretacji przechowywanych zbiorów. Badania archiwalne mogą przyczyniać się do rozwoju różnych dziedzin naukowych, od historii po socjologię.

Z archiwoznawstwa można wyodrębnić trzy główne kierunki badań:

• historię archiwów z uwzględnieniem realizowanych przez nie zadań, pełnionych funkcji oraz wyposażenia i zatrudnionych pracowników,
• refleksja nad organizacją współczesnych archiwów,
• badania nad zawartością i dziejami zespołów archiwalnych.

Wiele inspirujących informacji oraz badań zostało ujętych w przeglądach archiwoznawczych. Są to teksty naukowe stanowiące prezentację, usestymatyzowanie, omówienie materiałów archiwalnych (w zasobie konkretnego archiwum). Dostarczają one cennej wiedzy na temat dotychczasowego funkcjonowania danego archiwum, a sam omawiany dział pomaga w informowaniu użytkowników oraz realizowaniu procedur związanych z udostępnianiem materiałów. Współczesne archiwa są coraz częściej cyfrowe, co umożliwia łatwiejszy dostęp do archiwaliów i ich ochronę.

Teoria archiwalna to fundament działania archiwów, obejmujący zasady klasyfikacji, przechowywania i konserwacji materiałów archiwalnych. Jest to dziedzina ciągle rozwijająca się w odpowiedzi na nowe wyzwania, jakie niesie postęp technologiczny.

Archiwoznastwo, w swojej istocie, jest kluczowe dla zachowania pamięci historycznej i kulturowej społeczeństwa. Jego rola ewoluuje wraz ze zmieniającym się światem, ale jego znaczenie pozostaje niezmienne.

Archiwoznawstwo, a archiwistyka

Archiwoznawstwo to dział archiwistyki. Przedmiotem badań archiwistyki jest nie tylko zawartość materiałów archiwalnych, ale również ich pochodzenie, sposób przechowywania i konserwacji. Badania te mają na celu nie tylko zrozumienie przeszłości, ale również opracowanie metod ochrony i zachowania tych cennych zasobów dla przyszłych pokoleń.

Dyscyplina archiwistyki zajmująca się konkretnymi rodzajami archiwów, jak na przykład archiwum akt nowych, skupia się na dokumentach z najnowszej historii. Takie archiwa są niezbędne dla zrozumienia niedawnych wydarzeń i procesów społecznych, politycznych i kulturowych.

W kontekście archiwoznawstwa pojawia się także kwestia upadku funkcji opracowania zasobu archiwalnego. To zjawisko odnosi się do wyzwań, dotyczących zbiorów archiwalnych w zakresie efektywnego zarządzania rosnącą ilością dokumentów i informacji, często w formie cyfrowej.

Metodyka archiwalna jest kluczowa dla efektywnego zarządzania i wykorzystania zasobów archiwalnych. Obejmuje ona techniki identyfikacji, klasyfikacji, opracowania i konserwacji dokumentów, a także metody zapewnienia ich dostępności dla badaczy i publiczności.

Zasób archiwalny, będący kluczowym elementem działalności archiwów, składa się z różnorodnych materiałów archiwalnych, takich jak dokumenty, listy, mapy, fotografie i inne artefakty. Te materiały są nie tylko świadectwem przeszłości, ale stanowią również przedmiot badań archiwistyki, dyscypliny zajmującej się ich systematyzacją, analizą i konserwacją.

Polski Słownik Archiwalny jest znaczącym narzędziem w pracy badaczy, dostarczając definicji i wyjaśnień terminów archiwalnych, co jest niezbędne do zrozumienia i prawidłowej interpretacji materiałów archiwalnych. Słownik ten jest również pomocny w edukacji i szkoleniu przyszłych archiwistów.

Podsumowując, działalność naukowa archiwów jest nieodzowną częścią zachowania i interpretacji dziedzictwa historycznego. Przez badanie, analizę i publikację materiałów archiwalnych, archiwiści i historycy przyczyniają się do lepszego zrozumienia przeszłości i jej wpływu na współczesność. Zasób archiwalny i materiały archiwalne są fundamentem archiwoznawstwa, a ich badanie i ochrona są niezbędne dla zachowania dziedzictwa kulturowego i historycznego. Archiwoznawstwo poprzez swoją pracę i badania, odgrywa kluczową rolę w ochronie tej pamięci i przekazywaniu jej przyszłym pokoleniom. Bez archiwoznawstwa trudno wyobrazić sobie istnienie pozostałych działów archiwistyki.